İnsanın Bilişsel Yapısı ve İnsan Bilgisayar ile İlişkisi

Başlığı okuduğumuzda gözümüze çarpan bilişsel kelimesi merak edenleriniz de vardır. Bilişsel: Düşünme, öğrenme ve hatırlama süreçlerinin genel adıdır. Genel olarak zekanın işleyiş tarzı denilebilinir. İBE'nin en karmaşık yapısı olan kullanıcı yani insan, kendi aralarında oluşan farklılıkları yüzünden zor anlaşılabilen bir yapıya dönüşmektedir. Bu zorlu durumda insanın zeka yapısını inceleyen bilim dalı olan psikoloji İBE'nin yardımına koşmaktadır. Psikoloji bu durumda ne yapabilir ki? Demeden önce psikolojinin bu alanda yaptıklarına örnek vererek kafanızda ki soru işaretini silmeye yardımcı olabilirim. İkiye ayrılır; fiziksel boyut ve bilişsel boyut. Fiziksel boyut insana fizyolojik boyuttan, diğer bir deyişle fiziksel ergonomi açısından bakacak olursak, sorun nispeten basittir. Kullanıcının oturacağı sandalyenin özellikleri, klavyenin tuşlarının büyüklüğü, ekranın uzaklığı ve farenin ele oturması için gerekli uygun boyutlar ve özellikler gözle rahatça gözlemlenerek, fiziksel ergonomi sorunlarına çözüm oluşturulabilir. Bilişsel boyut ise fiziksel boyutta olan durum değişmektedir.Örneğin, fare kullanımının algı ve bilişsel boyutunun nasıl anlaşılacağı, ekranda sunulan bilgilerin kullanıcıların onları daha kolay hatırlayabilmesi için nasıl organize edilmesi gerektiği ya da neden kullanıcıların bir uygulamayı kullanırken zorluk çekmekteyken benzer başka bir uygulamayı kullanırken bu sorunu yaşamadıkları gibi konulara açıklık kazandırabilmek için etkileşimin bilişsel boyutu hakkında bilgi sahibi olmalıyız. Başlıkta da belirttiğimiz gibi kullanıcıları yani insanları bilişsel boyuttan inceleyeceğiz. Sıralayacak olursak; 1-)Kullanıcılar belli bir hedefe yöneliktirler: Belli bir amacı gerçekleştirmek için otururlar. 2-)Kullanıcılar uzun süre dikkatlerini toplayamazlar: Uzun süreli olarak bir yere odaklanamazlar. 3-)Kullanıcılar yaparak öğrenirler: Bir uygulamanın nasıl kullanılacağını o uygulamanın başına geçip kullanarak daha kalıcı olarak öğrenirler. 4-)Kullanıcılar hatalar yaparlar: Günlük hayatta da olduğu gibi uygulama kullanırken de hata yapılır. Örnek olarak yanlış tuşa basmak ya da yanlış sayfaya gitmek. 5-) Kullanıcılar bir uygulamayı, önceki deneyimlerine bağlı olarak kafalarında modellerler: İnsan olarak alışmak gibi huy ve davranışlar bulunmaktadır. Bir uygulama kullanırken farkında olmadan alışmaktayız yerine başka bir uygulama geldiğinde önceki kullandığımız uygulamada aynı yapıyı görmek ve uygulamak isterler. 6-)Kullanıcılar zaman içinde değişirler: Uygulama ile ilk karşılaştıklarında verdikleri tepkiler ve davranış biçimleri ile öğrendikten sonraki davranışları farklıdır. Deneyimli ve deneyimsiz kullanıcılar farklı davranışlar gösterirler. Psikoloji bu kadarıyla da yetinmeyerek İBE'ye tavsiye vermektedir. İnsan beynindeki bellek merkezleri kısa süreli ve uzun süreli olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kullanıcılar İnternet sitelerini kullanırken, genel olarak kısa süreli bellek merkezlerini kullanmaktadırlar. Ancak, kısa süreli bellek merkezlerinin kısıtlı kapasitesi nedeniyle, aynı anda göreceli olarak birkaç bilgi parçasını hatırlayabilmektedirler. Ayrıca, bu kısa süreli bellek kapasitesinin kullanımı insanlar yaşlandıkça, daha da kısıtlı bir hale gelmektedir. Teorik ve deneysel araştırma sonuçlarında belirlenen bazı pratik tasarım tavsiyeleri aşağıda sunulmaktadır: 1-)Bilişsel Yükün Azaltılması, 2-)Basit tasarım - Gereksizse Kullanma, 3-)Yazılar, 4-)Dikkat Çekme, Gestalt Kuramı: Bilişsel süreçler içerisinde algı ve algısal örgütlenme konularına yoğunlaşan psikoloji teorisinin temelini oluşturan prensiplerdir.Bu ilkeler şunlardır; 1-)Yakınlık ilkesi:İnsanlar çeşitli nesneleri algılarken birbirine yakın olanları grup oluşturarak algılarlar 2-)Benzerlik ilkesi:Eğer parçalar birbirine benziyorsa, bu çeşitli parçalar algısal olarak birbirleriyle gruplanır. 3-)Tamamlama ilkesi:Nesneler tamamlanmasa bile insanlar bu nesneleri bütün bir şekil, harf, resim gibi algılar. 4-)Simetri ilkesi:Akıl nesneleri simetrik olarak ve bir merkez noktası etrafında şekillendirerek algılar. 5-)Ortak kader ilkesi:Nesneler düzgün bir yörünge şeklinde ilerleyen sıralar olarak algılanır. 6-)Devamlılık ilkesi:Nesnelerin parçalarının bir grup oluşturuyormuş gibi algılanma eğiliminde olduğunu, ve bu sebeple bir nesnenin parçalarının, yan yana konumlandırıldıkları durumda algısal bütünlük yarattıklarını belirtir. 7-)İyi Gestalt ilkesi:Eğer bir nesnenin parçaları düzenli, yalın ve sıralı bir örüntü oluşturuyorlarsa grup oluşturuyorlarmış gibi algılanırlar. Bu yasadan çıkarılabilecek şey şudur: Bireyler dünyayı algılarken karmaşık ve yabancı olanı ortadan kaldırırlar ki gerçekliği en yalın haliye gözlemleyebilsinler. Konu dışı uyarıcıları dikkate almamak aklın çevresini anlamlandırmasına yardımcı olur. 8-)Geçmiş deneyim ilkesi:Bazı koşullarda görsel uyarıcılar geçmiş deneyimlere göre kategorize edilir. Eğer iki nesne mekansal yakınlık içinde veya küçük zaman aralıklarında birlikte gözlemlenmişlerse bu nesnelerin birlikte algılanma ihtimali yüksektir. Kimseye hitap etmeyen yazılım var mıdır?Bu soruyu cevaplamak için tanımlamalardan yararlanmakta fayda var.Öncelikle yazılım nedir sorusunu soralım kendimize.Yazılım ,elektronik cihazların, tanımlanmış bir işi gerçekleştirebilmeleri için bilgisayar dilinde hazırlanan komutlarına verilen isme yazılım denir. Zamanında kullanımı varken sonra kullanımı kalmadığı zaman yazılım olmaktan çıkmaz.

ETKİNLİKLER -Bazı yazılımları kullanmayı öğrenmek neden aynı işi yapan diğerlerine göre zor olmasının sebebi arayüzü ve kullanışlılığın dan kaynaklı olan ve diğer uygulamada uyguladıklarını alışkanlıklarından dolayı diğer uygulamaya çalışmalarından çıkan sorundur. Örnek olarak manuel olarak mesaj yazarken, t9'a geçtiklerinde ilk başlarda afallarlar ve kullanımını yadırgarlar. -10 tane iki basamaklı sayıda %60 başarı,üç basamaklı sayıda %30 başarı, dört basamaklı sayıda %40 başarı gösterilmiştir. İnsan beyni arada bağ kurmaya çalışarak kolay yönden ezber yapmaktadır. Yazdığım sayılar rastgele olduğundan başarı sayısı da buna göre değişmiştir.Genel olarak hatırlanan kısımlar ya en son ya da en başta ki kısımlar hafıza da tutulmuştur. - Aynı amaca yönelik iki web sitesi olarak amazon ile aliexpress'i karşılatıracağız. Bilişsel yük:İnsan beyninin belli bir an itibariyle zihnine yüklenmekte olan algı miktarıdır. Bilişsel yük bakımından amazon daha revaçta bir site, kullanıcıların aklında da kalan bu oluyor. Her ikiside gestalt prensiplerine uymaktadır. Bu sitelere dikkat çeken özellikleri her iki siteninde farklı amazonda daha hızlı ve güvenilir teslim yaparken aliexpress de ise kolay ucuz ürün alma gibi avantajı var.Bireysel farklılıkları göz önüne alarak değerlendirecek olursak yaşlılar için büyük puntoyla yazım mevcut görme engelliler için bir çalışmaları olduğunu görmedim. Kullanım amacı dışında kullanılan bir ürün ise para sizde eğer kitap okuyorsanız ve sürekli ayraca para vermek yerine, parayı ayraç yerine kullanabilirsiniz.